روزی که خورشید در آغاز تابستان از بالاترین نقطه‌ای در افق شمال خاوری طلوع می‌کند و در بالاترین نقطه‌ای در افق شمال باختری غروب می‌کند، به ماه تیر مشهور است. در این روز، حرکت خورشید در آسمان به بالاترین مرحله خود می‌رسد و بلندترین و کوتاه‌ترین شب سال را به همراه دارد. در طول روز، به ویژه در لحظه ظهر خورشیدی، زاویه میان خورشید و افق جنوبی بیشتر از سایر روزها است و آفتاب به اوج سالیانه خود می‌رسد.

علت پیدایش جشن آب پاشونک در آغاز تابستان؛

فرضیه های زیادی در خصوص علت به وجود آمدن جشن آب پاشونک که در ابتدای تابستان گرفته می شود، وجود دارد:

اولین فرضیه: زمانی در ایران 7 سال باران نیامد و فیروز پسر یزد گرد اول شاه ایران نگرانی قحطی و مرگ و میر بود در آن زمان هیچ کس از قحطی نمرد و بعد از اولین بارندگی مردم بسیار خوشحال شدند و به نشانه تشکر از اینکه در قحطی تلفات نداشته اند خدا را شکر کردند و به روی هم آب پاشیدند.

دومین فرضیه: همچنین می گویند در روز اول تابستان زمانی که یکی از پادشاهان ایرانی (قبل از اسلام) از جنگ برمی گشت و از این پیروزی خوشحال بود به قنات زلف آباد می رسد هنگامی که در کنار آب دست و رویش را می شوید تا لحظه ای استراحت نماید حوریه (بانوی زیبایی) در ذهنش مجسم می شود که مشتی آب رویش پاشید، شاه بسیار خوشحال می شود و او هم آب به سر وصورت همراهان می پاشد و شادی را به صورت آب پاشونک انجام می دهند.

روایت دیگری است که:

چون کیخسرو از جنگ با افراسیاب برگشت در این روز به ناحیه ساوه عبور نمود و به کوهی که به ساوه مشرف است بالا رفت و تنها خود او بدون هیچ یک از لشگریان به چشمه ای وارد شد و فرشته را دید و فی الفور مدهوش شد. ولی این کار با رسیدن بیژن پسر گودرز مصادف شد و قدری از آب چشمه بر روی کیخسرو ریخت و او را به سنگی تکیه داد و گفت ای پادشاه ماندیش و قریه لعین را در آنجا ساخته و نام آن را ماندیش گذاردند و کم کم تخفیف یافت و اندیش شد و رسم اغتسال و شست و شوی به این آب و دیگر آبهای عیون باقی و پایدار ماند از راه تبرک و اهل آمل در این روز به دریای خزر می روند و همه روز را آب بازی می کنند.

باید توجه داشت که شخصیت کیخسرو در افسانه های ما شباهت عجیبی به کوروش بزرگ دارد، برای دانش بیشتر بنگرید به کوروش کبیر در شاهنامه فردوسی:

مطمئنا این روایت ها بی ارتباط با مراسم آب پاشونک نیست. شاید بتوان گفت آب پاشونک یکی از آیین های گرامی داشت جشن تیرگان هم بوده است. این احتمال وجود دارد که این جشن ها در میان برخی از اقوام به طور جدا برگزار می شده است و در میان برخی دیگر آب پاشونک یکی از آیین های تیرگان بوده است. همچنین بعید نیست که گذر ایام باعث ایجاد آمیختگی در روایت های مربوط به تیرگان و آب پاشونک شده باشد.

در نهایت بایستی این نکته را یادآور شد نیاکان ما همواره در تلاش بودند رسمی بجا گذارند که مورد کامیابی و شادی مردمان ایران زمین باشند. امیدوارم امروز که اولین روز از تابستان است بتوانید تابستان را با شادی بگذرانید.